نقد فیلم پروین به قلم پرستو عبداللهیان
داستانهای نازخاتون
نقد فیلم پروین اعتصامی
در این فیلم که ساخته محمدرضا ورزی با تهیه کنندگی محمدرضا شریفی نیا البته، نقش شخصیت اصلی فیلم نیز که بر عهده مارال بنی آدم است مشاهده می شود فیلم هیچ شباهتی با زندگی واقعی خود شاعر ندارد ؛ در صورتی که پروین اعتصامی دارای شخصیتی والا و وارسته در ادبیات فارسی میباشد.این فیلم دارای هیچ گونه حرکت و اتفاق خاصی و یا حادثه ای که متناسب با وقایع یا رویدادهای اجتماعی تاریخ روزگار زندگانی پروین باشد نپرداخته است و در واقع باید گفت کارگردان کاراکتر پروین این شاعره پرآوازه را به انفعال کشانیده است.در صورتیکه خود پروین اعتصامی گمان‌میرود که درهیچ مناظره ای شرکت نکرده و تنها نویسنده متن فیلم ،از قوه تخیل خود استفاده کرده و روایتی به نمایش درآمده که بتواند بر هیجان فیلم بیفزاید.از آنجائیکه نویسنده به اندازه کافی به تحقیق و جمع آوری مستندات زندگی پروین نپرداخته،فیلمنامه ای ضعیف ارائه داده است که بشدت پیرنگ این اثر را دچار سستی کرده است.بازیگر اصلی فیلم در برابر ناملایمات پیش رو واکنشی ملایم دارد ازین رو بسیار منفعل عمل میکند ! در زندگی شاعر بزرگ خوانده می شود که هیچ کولی در امور زندگی اش حضور نداشته واین بار کارگردان و نویسنده باز هم از قدرت تصورات و قوه تخیل خود استفاده کرده اند. بانو مارال بنی آدم گرچه دارای گریم مناسب به چهره پروین به ایفای نقش پرداخته اما در ادای دیالوگ و جملات متن،گوئی ریتم لحن گفتارش به کندی فضای حاکم بر فیلم افزوده است! در هیچ جای فیلم مشاهده نمیشود که پروین اعتصامی که به زبان فرانسه آشنایی داشت ،صحبت کند و جالب اینجاست پروین هرگز خود از پدرش نمی خواهد که برای او در کتابفروشی کاری پیدا کند او در هیچ محفل ادبی هرگز اینقدر بی رحمانه مورد انتقاد قرار نگرفته است که حتی شخصیت سختگیری مانند احمد کسروی او را در ادبیات منظوم ستوده است و هرگز توهینی متوجه او نبوده. اجرای سکانس ها و طراحی صحنه های فیلم به خوبی پرداخته شده شایان ذکر است ،پدرش اعتصام الملک خود نوازنده بسیار ماهری بوده و در منزل خود محفل ادبی داشته که همین امر سبب رشد و شکوفایی پروین شد اما در هیچ صحنه ای از فیلم به جز ساز تار پدر اشاره ای به این مجالس نمی شود .پروین پیش از نویسندگان زن ایران همچو سیمین دانشور و نیز سیمین بهبهانی همواره مورد توجه علاقمندان به ادبیات بوده است! فیلم تمام تلاش خود را کرده که جامعه روشنفکری ایران را به سخره و عقب ماندگی فرهنگی بگیرد که امری بسیار عجیب است. در جایی از فیلم مشاهده می شود که همسر پروین بعنوان سمبل فردی نظامی به افیون روی آورده و را مورد ضرب و شتم قرار میدهد که باز حاکی از برداشت سطحی نویسنده از روابط این شاعره در زندگی زناشویی خود است. زاویه دید فیلم از اول شخص بهره گرفته که از زبان چندین نفر داستان او را بخوبی روایت میکند. رامین ناصر نصیر در نقش شخصیت ملک الشعرای بهار بازی هر چند محدود اما زیاد پخته و قوی نبوده این در صورتی است که جامعه ادبیات ایران این شاعر و محقق دانا و پرکار را می ستاید و انتظار میرفت تا نویسنده توجه بیشتری به تاثیر او در زندگی ادبی پروین داشته باشد.در کل فیلم قسمتی از زندگانی پروین اعتصامی را به تصویر کشیده که کمترین ارتباطی با زندگی شاعر را دارد و تحولات روحی او را به درستی بیان نمیکند. فیلم با درصد خوبی از بیننده روبه رو نشده ؛ فضای سرد بیشتر پائیزی حاکم بر فیلم شاعرانگی کمی به حس و حال نمایش داده است.انتخاب چند لوکیشن محدود مانند خانه،محیط کتابخانه و البته نمای باز بازار در مجموع نوعی احساس محدودیت را به تماشاگر القا می کند .بکارگیری ظروف عتیقه و رنگ آمیزی موجود در فیلم به آن گرما بخشیده است و همراهی برخی از سکانس ها با تکرار کلیشه ای موسیقی قدیمی ،هیچ نو آوری را در کارگردانی و نهایتا تدوین فیلم بدست نمیدهد. در بخشی از فیلم که پروین در جلسه مناظره حضور دارد اگر چه غیر واقعی اما اندکی هیجان را به ارمغان آورده است.در کل هنوز فیلمی در شان و منزلت این بانوی صاحب نام ساخته نشده و جامعه امروزین ما تشنه پرداختی درست و شورانگیز در این مورد است.
منتقد : پرستو عبدالهیان ( مهاجر)
برای “آدمها”